Natuurgebieden als de Biesbosch en de Veluwe zijn van nationaal belang en dus moet de Rijksoverheid de verantwoordelijkheid daarvoor ook op zich nemen. Dat vraagt ook om slimme manieren om het beschikbare geld voor natuur in te zetten. Er moet een omslag komen van subsidiëren naar financieren van natuur. Dit zegt Prof. Mr. Pieter Van Vollenhoven in de discussienotitie ‘Monumenten; Inspiratiebron voor natuur?’ voor Staatssecretaris Dijksma.

Leren van de Monumentenzorg

Voor het behouden van onze natuur en ons landschap is door bezuinigingen steeds minder geld beschikbaar. En dat terwijl de natuurkwaliteit die we willen hebben nog bij lange na niet gehaald wordt. Met de hoeveelheid geld die nu beschikbaar is, noch met de nieuwe afspraken tussen Rijk en provincies, zullen in Nederland de natuurdoelen gehaald worden. Staatssecretaris Dijksma heeft Prof. Mr. Van Vollenhoven gevraagd om vanuit zijn ervaringen met de Monumentenzorg te onderzoeken of het natuurbeleid daarvan zou kunnen leren. Achtergrond daarbij is dat de Monumentenzorg zich in de jaren tachtig van de vorige eeuw in een overeenkomstige situatie bevond als nu de zorg voor natuur. Daar is de impasse doorbroken door anders om te gaan met de besteding van geld voor behoud van monumenten.

Van Vollenhoven heeft samen met de professoren Joop Schaminée en André van der Zande een discussienotitie opgesteld. Zij zien twee belangrijke lessen uit de Monumentenzorg, die kunnen bijdragen aan een sneller herstel en een beter behoud van de Nederlandse natuurgebieden. Dat is ten eerste duidelijkheid over wat natuur is en wie daar verantwoordelijkheid voor draagt. Ten tweede moet er een omslag komen van het volledig subsidiëren van natuurbeheer naar de inzet van nieuwe financieringsinstrumenten. Bij dat laatste spelen particuliere eigenaren, pachters en gebruikers van natuurgebieden een prominente rol.

Einde aan de verwarring en duidelijke verantwoordelijkheid

De natuur in ons land is verworden tot een pijndossier en het natuurbehoud verzandt steeds meer in een technocratische aanpak en een juridisch steekspel. Het gevolg van al deze ontwikkelingen is dat we te maken hebben met een sterk afbrokkelend draagvlak voor natuur. Het moet dus anders. In de Monumentenzorg is er veel meer duidelijkheid en draagvlak bij particulieren. Van Vollenhoven stelt voor om in navolging daarvan natuurgebieden onder te verdelen in Rijks-, Provinciale en Gemeentelijke natuurmonumenten. Dat maakt meteen de verantwoordelijkheidsverdeling duidelijk. De Rijksoverheid kan en moet gewoon aangesproken worden op haar verantwoordelijkheid voor natuurgebieden die van nationaal belang zijn, de Rijksnatuurmonumenten. Een duidelijke indeling in herkenbare en aanwijsbare gebieden ligt ook dichter bij de beleving van mensen dan de specialistische benadering van het huidige beleid.

Efficiënter financieren

De omslag in de manier waarop het beschikbare geld voor de Monumentenzorg wordt besteed, heeft er toe geleid dat nu 70% van de monumenten wordt gefinancierd met leningen uit een revolving fund. Deze manier van financieren biedt een wenkend perspectief voor natuur. Niet alle natuur kan met leningen worden gefinancierd; subsidies blijven nodig voor het waarborgen van nationale natuurbelangen. Maar met een combinatie van fiscale ondersteuning en een versterkte samenwerking van eigenaren van natuurgebieden, kan een flink deel van de subsidies worden omgezet naar laagrentende leningen voor natuur.

Discussie

Van Vollenhoven verwoordt zijn visie in een discussiestuk voor Staatssecretaris Dijksma. Tegelijkertijd worden andere betrokkenen zoals de terreinbeherende organisaties, particuliere eigenaren uitgenodigd om deel te nemen aan de discussie. De praktische consequenties en toepasbaarheid van de voorgestelde benadering wordt bovendien in de komende maanden getoetst in drie pilotgebieden, te weten de Biesbosch, de Maasduinen en de Veluwe.

Monumenten; Inspiratiebron voor natuur?